Dzieje Gaszyna
Gaszyn – wieś
leżąca w odległości
Pierwsze wzmianki o Gaszynie
pochodzą z 1323 roku. Założenie wsi mogło mieć
miejsce najprawdopodobniej w drugiej połowie XIII wieku. Z jej
początkami ma również związek nazwa miejscowości. W źródłach
spotykane są różne jej formy: Gazyn, Guszyno, Gasin, Gaschino,
Gassch/in/. Doszukując się pochodzenia i znaczenia
etymologicznego wyrazu Gaszyn, można przyjąć, że
powstała ona od założyciela lub dzierżawcy wsi - rycerza o imieniu
Gasz lub Gaweł.
W połowie
XV wieku istniał tu już trzyłanowy (
W 1622 roku
Adam Gaszyński za 12 tysięcy złotych polskich sprzedaje swój
dział w Gaszynie konwentowi klasztoru S.S.Bernardynek, a w 1627
roku Piotr Gaszyński za 500 złotych czyni to samo ze swoją
częścią. Ostatnim dziedzicem Gaszyna z rodu Gaszyńskich
był Jakub (1585–1672).
W latach
1719-1778 cała wieś należała do zakonu. Konwent przystąpił
do pełnej rekonstrukcji folwarku gaszyńskiego poprzez
ciągłe inwestycje, sprowadzanie osadników oraz zwiększanie
odrabianej przez ludność wiejską pańszczyzny i udzielanie
chłopom pomocy w postaci inwentarza żywego, ziarna siewnego. Gaszyn nawiedzały co pewien czas
klęski żywiołowe: pożary (1725r., 1731r., 1746r.), zaraza
na bydło (1726r., lata trzydzieste, lata czterdzieste, 1758r.), gradobicie
(1734r.), susze (1758r., 1761r.). Niekorzystne dla wsi było również
częste stacjonowanie wojsk (1761r., 1772r.). Wydarzeniom tym
towarzyszył głód, epidemie chorób zakaźnych i zbiegostwo chłopów na
Śląsk. W 1778r. część Gaszyna odkupiona przez
konwent od Olszowskich, przeszła w posiadanie magnata
czarnożylskiego Adama Brzostowskiego.
Po drugim rozbiorze
Gaszyn znalazł się w granicach państwa pruskiego, w prowincji
Prusy Południowe. Wiek XIX powitał Gaszyn najpierw w Księstwie
Warszawskim a następnie w Królestwie Polskim.
W czasie
powstania styczniowego teren wieluńskiego znalazł się w obszarze
ożywionych działań zbrojnych oddziałów partyzanckich.
Dziewiętnastowieczny
obraz Gaszyna to: chłopskie chaty, dwa dworki, kościół, dwie
karczmy i kilka drewnianych wiatraków służących do
przemiału zboża. Na przełomie XIX i XX wieku Gaszyn
należał do Wilhelma Winklera, pastora ewangelickiego.
Po odzyskaniu
niepodległości w 1918r. powstała Ochotnicza Straż
Pożarna. Jej pierwszym naczelnikiem był Stanisław Łuczak,
następnym Roch Choczaj a ostatnim przed wybuchem drugiej wojny światowej Antoni
Pietrzak. Przy OSP działała orkiestra strażacka
założona przez nauczyciela Nowaka.
W 1919r.
przeprowadzono parcelację ziemi folwarcznej.
1 września
1939 roku o godzinie 4:40 na otuloną snem Wieluńszczyznę
runął niemiecki Wermacht. Jedna z pierwszych bomb II wojny
światowej trafiła w budynki gospodarcze Jana Syguły w Gaszynie.
2 września Gaszyn został zajęty przez Niemców. Mieszkańców
objęła akcja wysiedleńcza, która doprowadziła w lipcu
1940 roku do wypędzenia z gospodarstw i wywiezienia ich do
Rzeszy lub na Lubelszczyznę. 14 maja 1942 roku do obozu koncentracyjnego w Dachau
zostali deportowani dwaj nauczyciele z Gaszyna: Stefan Choczaj i Jan
Jarczak, którzy po krótkim czasie, z powodu stosowanych wobec nich
licznych represji fizycznych i psychicznych zmarli.
Wyzwolenie
nastąpił 19 stycznia 1945 roku. W regionie wsi doszło do
poważnych starć bojowych. Zamordowanym w czasie wojny 20 osobom
w 1989 roku mieszkańcy wsi ufundowali pamiątkową
płytę znajdującą się na placu przykościelnym obok
grobu żołnierzy polskich poległych we wrześniu 1939 roku.